"...Ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος..."

"...Ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος..."

Αυτή την φράση την αποσπάσαμε από ένα όψιμο ποιήμα του Χαίλντερλιν.

Θα ήταν ίσως σωστό να στοχαστούμε νηφάλια το Ρήμα του ποιητή. Μιλά για το κατοικείν του ανθρώπου. Δεν περιγράφει τις καταστάσεις του τωρινού κατοικείν. Κυρίως δεν ισχυρίζεται ότι κατοικείν σημαίνει έχω στην κατοχή μου μια κατοικία.

Όταν ο Χαίλντερλιν μιλά για κατοικείν, έχει κατά νου το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ανθρώπινης εμπειρικής ύπαρξης [Dasein]. Όμως το "ποιητικό" το εξετάζει με βάση τη σχέση του με τούτο το ουσιωδώς κατανοούμενο κατοικείν.

Το Ρήμα "...ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος..." λέει ότι το ποιείν, και μόνον αυτό, κάνει το κατοικείν του ανθρώπου να είναι κατοικείν. Μόνο το ποιείν επιτρέπει πραγματικά το κατοικείν. Πώς όμως φτάνουμε σε μια κατοικία; Με το κτίζειν. Η ποίηση ως κάτι που επιτρέπει το κατοικείν, είναι κτίζειν.

Το ποιείν οικοδομεί την ουσία του κατοικείν. Ποιείν και κατοικείν όχι μόνο δεν αποκλείονται αμοιβαία αλλά ανήκουν το ένα στο άλλο, αξιώνοντας το ένα την παρουσία του άλλου.

"Ποιητικά κατοικεί ο άνθρωπος". Εμείς κατοικούμε ποιητικά; Πιθανώς κατοικούμε πέρα για πέρα αντιποιητικά. Αν είναι έτσι, άραγε ψεύδεται ο ποιητής και δεν λέει την αλήθεια; Όχι. Η αλήθεια των λόγων του επιβεβαιώνεται με τον πιο τρομερό τρόπο. Διότι αντιποιητικό μπορεί να είναι ένα κατοικείν, όταν στην ουσία του είναι ποιητικό. Για να τυφλωθεί ένας άνθρωπος, πρέπει κανονικά, σύμφωνα με την ουσία του, να βλέπει. Ποτέ δεν μπορεί να τυφλωθεί ένα κομμάτι ξύλου. Όταν όμως τυφλώνεται ο άνθρωπος, τότε πάντα τίθεται το ερώτημα αν η τύφλωσή του είναι αποτέλεσμα έλλειψης και απώλειας ή αν εδράζεται στην υπερβολή ή στην υπέρβαση του μέτρου. Ίσως, τότε, το αντιποιητικό κατοικείν μας, η αδυναμία του να λάβει το μέτρο, να προέρχεται από μια παράξενη υπέρβαση του μέτρου, ως αποτέλεσμα της μανίας μας για μέτρηση και υπολογισμό.

Το γεγονός ότι και τον βαθμό που εμείς κατοικούμε αντιποιητικά, μπορούμε να το διαπιστώσουμε ανά πάσα στιγμή, αν γνωρίζουμε τι είναι ποιητικό. Εάν και πότε θα γίνει η στροφή από το αντιποιητικό κατοικείν, μπορούμε να το ελπίζουμε μόνο τότε, όταν δεν θα χάνουμε από το βλέμμα μας το ποιητικό. Πώς και σε ποιο βαθμό οι πράξεις ή η απραξία μας μπορούν να συμβάλλουν σ' αυτή τη στροφή, το διασφαλίζουμε εμείς οι ίδιοι, αν λάβουμε το ποιητικό στα σοβαρά.

Το ποιείν είναι η θεμελιώδης δυνατότητα του ανθρώπινου κατοικείν. Αλλά ο άνθρωπος δύναται να ποιεί κάθε φορά, μόνο όταν η ουσία του προσοικειώνεται αυτό που επιθυμεί ο ίδιος και, άρα, το χρειάζεται. Το ποιείν είναι αυθεντικό ή μη αυθεντικό ανάλογα με τον βαθμό αυτής της προσοικείωσης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το καθαυτό ποιείν συμβαίνει με ιδιάζοντα τρόπο σε κάθε εποχή.

Martin Heidegger,

αποσπάσματα από το βιβλίο "...Ποιητικά Κατοικεί ο Άνθρωπος...", μετάφραση: Ι. Αβραμίδου, εκδόσεις Πλέθρον